Pokonanie uzależnienia jest trudne, ponieważ nałóg z czasem obejmuje wszystkie sfery życia człowieka – jego ciało, a więc sferę fizyczną, fizjologiczną, emocje, czyli sferę psychologiczną, a dodatkowo wpływa także na relacje z innymi, dotykając sfery socjologicznej.

Uzależnienie fizyczne

Charakteryzuje się odczuwanym silnym przymusem fizycznym, by dostarczyć do organizmu pożądanej substancji. Brak tej substancji w organizmie prowadzi do silnie odczuwanych dolegliwości:

• ze strony układu pokarmowego (wymioty, biegunka, mdłości),
• ze strony układu mięśniowego (zimne poty, drżenie mięśni, bóle kończyn),
• ze strony układu nerwowego (bezsenność, niekiedy nawet omamy).

Występowanie tych objawów, określanych czasem jako „głód” lub bardziej fachowo, zespół abstynencyjny lub odstawienia, może być groźne dla zdrowia. Osoba uzależnienia jest podatna wówczas na odwodnienie, dlatego jeśli ktoś po długotrwałym i regularnym spożywaniu alkoholu (lub narkotyków czy innych substancji uzależniających fizycznie) chce je odstawić, warto zrobić to pod okiem osoby, która będzie w stanie monitorować stan pacjenta i zapewnić jej bezpieczeństwo i potrzebną pomoc.

Mimo że brzmi to groźnie, przy obecnym stanie medycyny objawy uzależnienia fizycznego można zniwelować stosując odpowiednio dobrane środki farmakologiczne. Inaczej sprawa ma się z kolejnym rodzajem uzależniania.

Uzależnienie psychiczne

Jest ono o tyle silne, że mocno zakorzenione w człowieku chorym, polega na przymusie wykonywania określonych czynności. Może doprowadzić do wystąpienia stanów kompulsywnych, naprzemiennego występowania stanów manii i depresji, nerwic itd. Ten aspekt uzależnienia jest trudniejszy do leczenia, ponieważ trwałe spożywanie substancji psychoaktywnych może prowadzić do uszkodzenia układu nerwowego i zmian osobowości.

Leczenie alkoholizmu w takich wypadkach bazuje na terapii psychologicznej, z reguły w mniejszym lub większym stopniu opierającej się na terapiach 12 kroków, takich jak AA.

Uzależnienie społeczne

To coraz silniej zauważana grupa wśród osób uzależnionych, które zażywają narkotyki, uprawiają hazard lub nadmiernie spożywają alkohol itd., pod wpływem grupy, dla mody, niemal „dla sportu”. Ofiarami tego uzależnienia coraz częściej padają młode kobiety – statystyki w tym zakresie są alarmujące i nie pozostawiają złudzeń: podczas gdy wśród mężczyzn statyczny alkoholik jest mężczyzną w średnim wieku, o niższym wykształceniu, często w związku lub rozwiedziony, zarabiający niewiele, to wśród kobiet problem z alkoholem mają przede wszystkim młode osoby, wykształcone, dynamiczne, zajmujące wysokie stanowiska i mające wysokie zarobki.